Vier bouwstenen voor creativiteit en samenwerken

De afgelopen periode heb ik een aantal workshops gegeven over creativiteit en samenwerking. Dat is erg leuk om te doen en ook belangrijk. Want ik zie dat in organisaties veel creativiteit en energie verloren gaat. We lijken het haast normaal te vinden dat samenwerking moeizaam verloopt en als het een keer makkelijk gaat, dan vinden we dat uniek. Creativiteit vinden we iets van kinderen en kunstenaars met woeste kapsels, maar de gemiddelde volwassene is het in de loop van de tijd kwijt geraakt. Ik geloof daar niets van.

Ik geloof dat iedereen creatief kan zijn en onze norm voor samenwerken moet wat mij betreft zijn dat het altijd energie oplevert. Ik heb de deelnemers aan de workshops dit laten ervaren door ze aan het werk te zetten met oefeningen uit het improvisatie-toneel. Waarschijnlijk ken je improvisatie-toneel wel van TV, bijvoorbeeld De Lama’s of De Vloer Op. Wat blijkt: na een korte briefing en intensieve warming-up, zijn volwassen mensen in staat om samen fantastische, komische, spannende, volledig geïmproviseerde toneelstukjes op te voeren. Binnen een uur liepen de tranen van het lachen bij het publiek over de wangen of zaten ze doodstil, met samengeknepen billen te kijken. Wat een verschil met hoe het er in veel organisaties aan toe gaat. Volwassen mensen kunnen dus prima creatief zijn en energiek samenwerken. Maar hoe?

Daar zijn vier bouwstenen voor creativiteit en samenwerking voor nodig. Deze vier bouwstenen zijn: accepteer, in plaats van blokkeren; durf te falen; associeer en reageer spontaan; focus op de ander. Ik zal ze één voor één toelichten.

Accepteer, in plaats van te blokkeren

Stel je voor: twee toneelspelers beginnen een scène. De ene zegt: ‘Zullen we uit eten gaan?’ De ander reageert: ‘Neuuh, geen zin in’. Baf, einde verhaal, dat was de kortste scène ooit. We noemen dat ‘blokkeren’ en dat kan ook anders. Stel dat de tweede speler reageert: ‘Ja, leuk! Dan gaan we naar dat kleine Italiaanse tentje waar we voor het eerst hebben afgesproken’. Kijk eens wat er is gebeurd, opeens zijn ze een stelletje, gaan ze een romantisch etentje hebben in een Italiaans restaurant waar natuurlijk van alles kan gebeuren. Door de ander en zijn idee te accepteren worden andere mogelijkheden zichtbaar. Vergelijk dat eens met de gemiddelde vergadering. Vaak zijn er in een team ideeën genoeg, maar worden ze met een paar korte zinnen vakkundig van tafel geveegd: ‘dat werk toch niet’, ‘hebben we al eens geprobeerd’, of ‘Neuuh, geen zin in’. Dat is blokkeren en dat werkt niet als je wilt samenwerken. Creativiteit en samenwerken begint met accepteren.

Durf te falen

Durf te falen, dat is best lastig. Want we leven in een behoorlijk perfectionistische wereld. We hebben overal regels voor en verzekeren ons tegen alles wat eventueel fout kan gaan. Er mag niks fout gaan, alles moet perfect: failure is not an option! Maar perfectionisme is niet handig of mooi, het is beklemmend. Als je creatief wilt zijn en nieuwe dingen wilt ontdekken, dan zul je los moeten laten dat alles altijd geregeld moet zijn en goed moet gaan. Jij bent toen je leerde fietsen toch ook gevallen? Je knie kapot? Ben je toen gestopt? Natuurlijk niet, direct weer opstappen is het devies. Als je echt creatief wilt zijn en wilt vlammen, dan moet je het lef hebben om te falen!

Associeer en reageer spontaan

Als volwassene kun je er van overtuigd zijn dat je niet creatief bent, laat staan origineel. Dat kan je behoorlijk remmen om spontaan je ideeën te delen. Om die overtuiging te doorbereken vraag ik vaak aan de deelnemers van een workshop: ‘als ik zeg pindakaas, wat denk jij dan?’ De ene zegt: ‘lekker’, de volgende: ‘pindasaus’, weer een ander: ‘bah, stinkt!’. Waar dacht jij aan? Brood smeren, de keuken, poep of misschien kabouters? Wat zo duidelijk wordt, is dat iedereen een andere eerste associatie heeft met pindakaas. Dat is een belangrijke ontdekking, want je hoeft dus niet origineel te doen, je bent het al! Je hoeft niet lang na te denken voor een origineel idee, je kunt gewoon spontaan reageren op basis van je eerste ingeving.

Spontaan je eerste ingeving gebruiken heeft nog een voordeel: anderen begrijpen waarschijnlijk snel wat je bedoelt, omdat het dicht bij hun belevingswereld past. Hoe langer jij nadenkt, hoe moeilijker het vaak voor anderen wordt om de link te leggen. De kans dat je de link tussen pindakaas en kabouters direct begrijpt is niet heel groot. De link tussen pindakaas en poep is veel makkelijker te begrijpen. Houd het simpel: associeer en reageer spontaan. Daar heb je de eerste twee bouwstenen voor nodig: accepteer je eigen eerste ingeving en durf te falen.

Focus op de ander

De laatste bouwsteen is: focus op de ander. Scènes waarin iemand grappig probeert te doen, zijn zelden leuk om naar te kijken. Vaak gaat dit zelfs ten koste van de anderen op het toneel. Als alle spelers zich focussen op zichzelf, dan is het heel onwaarschijnlijk dat ze samen een mooi verhaal maken. Ze krijgen het ook erg moeilijk om de ideeën van anderen te accepteren.

Het is opvallend wat er gebeurd als mensen de focus van zichzelf naar de ander verleggen. Als het doel wordt om de medespelers succesvol te laten zijn, de grap te laten maken, ze materiaal aan te reiken waarmee zij kunnen scoren. Stel eens dat je zo in teamoverleggen zou zitten: alles doen om je collega’s succesvol te maken, ze de kans geven om te scoren. Stel eens dat het hele team dat doet, wat zou daar het effect van zijn? Op het toneel zorgt het voor de meest fantastische scènes. Focus op de ander, laat de ander schitteren!

Wil je creativiteit en energieke samenwerking in je team of organisatie? Gebruik dan deze vier bouwstenen: accepteer, in plaats van blokkeren; durf te falen; associeer en reageer spontaan; focus op de ander. Probeer het uit.

O, en laat je me de resultaten weten?